Ekşi sözlük Füniküler kelimesini “Kısa mesafeli teleferik” olarak tanımlıyor. Kelimenin Latince kökeni olan “Funiculus/İnce ip” yani bir hat üzerinde karşılıklı gelip giden ve ortada ikiye ayrılan hatlarda yan yana gelen iki kabinin, yüksek eğimli tepelere kısa zamanda yolcu taşıması amacıyla kullanılan bir sistem olarak tanımlanabileceği de söyleniyor.
Her ne kadar henüz bu taşıta Türkçe bir isim konmamışsa da, dünyanın en eski, yani ilk yapılan füniküleri İstanbul’da, Tünel diye tabir ettiğimiz Karaköy-Tünel arasında gidip gelen araç olarak hizmet veriyor.
19.yy’da Galata ve Pera ticaret için önemli yerler ancak buralara ulaşım zorluğu ve taşıtların girip ilerlemesinin neredeyse imkansız olması neticesinde Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand’ın fikriyle, İngiliz sermayesi ve Sultan Abdülaziz’in desteğiyle kurulan “The Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to Pera / Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyninde Tahtel’ arz Demiryolu” isimli şirketi bünyesinde çalışmalar Mayıs 1874’de tamamlanıyor. Bir yıllık denemeyle de Ocak 1875’de hizmete açılıyor.
Arada savaşlar, yıkılan bir devlet ve yeni bir ülke kurulması gibi ayrıntılardan sonra 1939 yılında İnönü Hükümeti füniküler sistemi “kamulaştırıyor” ve İETT bünyesine katıyor. 1971’e kadar buhar gücüyle çalışan füniküler 1971’den itibaren elektrikli sisteme geçiyor.
Aradan yıllar geçiyor ve 19.yy’da bir senede ulaşıma girebilen fünikülerin bir benzerinin Kabataş-Taksim arasında çalışmaya başlaması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi 2002’de karar alıyor ve üç yıl sonra, aksaklıklarla 2005 yılında ikinci “resmi” füniküler de İstanbul’da hizmete giriyor.
Ayrıca İstanbul’da çeşitli bölgelerde daha kısa mesafeli (ortalama 100 metre) fünikülerler mevcut. Büyükada’da Lala Hatun Caddesi’nden tepeye doğru giderken sol tarafta, Anadolu Yakası’nda, Kuleli ile Anadolu Hisarı arasında çeşitli özel mülkiyete ait fünikülerler bulunuyor. Vapurda giderken dikkatli bakanların fark edebileceği ulaşım araçları.
Paris’teki Montmartre Füniküleri de 1900 yılında açılmış ve dünyada en bilinen fünikülerlerindendir. Muhteşem bir Paris manzarasıyla Sacré-Cœur Bazilikası’na ulaşımı sağlar.
En garip fünikülerlerden biri ise İsrail’de pek yoğun kullanılmayan Carmelit Füniküleri‘dir. Bol merdivenli, çapraz istasyonlarıyla ulaşımdan çok ulaşamama örneği olarak durmaktadır.
[simpleviewer=26,500,600] ✪
