[Cory Doctorow] İlerleme Atlıkarıncası ve İyi Güzel Muhteşem Yarın

Cory Doctorow, öncelikle iyi bir bilimkurgu yazarı. İnternetle haşır neşir çoğu kişinin reader’ında başı çeken bloglardan boingboing.net ortak editörü, telif hakları ve paylaşım politikaları ile alakalı yoğun çaba sarfeden bir teknoloji aktivisti. Hakkında yazılması farz olan şeyler ayrı ve geniş kapsamlı bir yazı oluştursa da kabaca kendisinin bir dönem Electronic Frontier Foundation’ın Avrupa direktörlüğünü dört yıl kadar yürütmüş, İngiltere’deki Open University’nin konuk profesörü ve ödüllü (Locus, Campbell ödüllerini almış; Nebula ve Hugo ödüllerine aday olmuş) bir yazar olduğunu belirtelim.

Kasım 2011’de yayınlanan kitabı The Great Big Beautiful Tomorrow, ağustos ayında Versus Kitap tarafından Algan Sezgintüredi çevirisi ile İyi Güzel Muhteşem Yarın ismiyle Türkçe olarak yerini aldı. Kitap üç kısımdan oluşmakta: Kısa hikaye, yazarın 2010 yılında Dünya Bilimkurgu Fuarı’nda yaptığı Yaratıcılık ve Telif Haklarına Karşı konuşmasının kısa metni ve Terry Bisson’un kendisi ile röportajı. Kitap aynı zamanda Cory Doctorow’un kendi sitesinden farklı formatlarda da indirilebiliyor.

İyi Güzel Muhteşem Yarın’ın kahramanı Jimmy Yensid (soyadı tersten okuyun) ölümsüzlüğe yakın tasarlanmış, ergenliğe giriş sınırında sıkışıp kalmış trans-insan bir çocuktur. Bir gün yaşlanarak ölecektir fakat bunu kendisi dahil kimse bilmez. Hayallerinin kızı ölümlü Lacey ile yaşadığı cinsel deneyimi, onunla beraber olamayacağı gerçeği, wumpuslar (ekilebilir arazi açmak, yaratmak için inorganik maddeleri yiyen robotlar), eko-teröristler, kendi gen plazmasından üretilmiş “zihin tecavüzü” yapan klonları, üyelerine birer alıcı devre bağlayarak duyguları kendi aralarında hissedebilen bir topluluk ve babasının İlerleme Atlıkarıncası’na olan bağlılığı.

“O zaman anlamamıştım ya, sonunda anlamıştım. Gösteriydi bu. Düşsel, cuk oturan ama gösteri bitince, uykudan uyandığınızda yitip giden bir havalanma tekniği misali dumana karışıveren ruhani bir mantığı vardı.” – Jimmy Yensid

İlerleme Atlıkarıncası

Kitap isminin de bir şarkısından alındığı İlerleme Atlıkarıncası, 1950 başında Walt Disney tarafından, Disneyland’in yeni arazisi olarak düşünülen ve adına Edison Meydanı denen yerde kurulacak, Amerikan ailelerinin evlerindeki teknolojik ilerlemeyi eğlence programı halinde sergileyecek konsept olarak düşünülen bir projeydi. Edison Meydanı, kentsel yerleşim alanı olarak ticari Main Street ile bitişik olacaktı. Planlanan durum, konukların atnalı şeklindeki yapıda tiyatrodan tiyatroya, sahneden sahneye ilerleyerek “pre-electricity”, “post-electricity”, “Contemporary Life” ve “Electronic Age” adlı dört bölümü izlemesiydi. Fakat Edison Meydanı projesi hiç gerçekleşmedi.

Daha sonra, 1964 yılının başında birçok şirket NewYork Dünya Fuarına hazırlanırken, Walt Disney Company içlerinde Pepsi ve Ford’un da olduğu başka şirketler tarafından kendilerini temsil eden sergiler ve sunumlar yapmak için tutuldu. En sonunda ise General Electric ile fuar için iş üretmek üzere anlaştılar. Böylece İlerleme Atlıkarıncası, ilk olarak 64 yılında New York Dünya Fuarında General Electric’in Progressland Çadırında sunuldu. Çadır dört ana kısma ayrılmıştı. İlerleme Atlıkarıncası (The Carousel of Progress) ana programdı. Üç ön şov “The Skydrome Spectacular”, “The Medallion City” sergisi ve “Nuclear Fusion Demonstration” çadırın üst kısmında bulunmaktaydı. Ziyaretçiler sabit dairesel bölümü çevreleyen altı tiyatronun dış halkasında oturuyordu. Bir tiyatroya girip, bir diğerinden çıktıklarında diğer dört tiyatroda bulunanlar şovun, dört oyunundaki durmak bilmeyen audio-animatronik aktörleri izleyebiliyorlardı. Bu aktörler ideal bir amerikan ailesini ve onların teknolojik olarak ilerlemelerinin hayatlarına olan olumlu katkısını anlatarak fütürist bir şov sunmaktaydı. Bu olay gerçekten 1964 ve 65 yılları için seyircilerle beraber büyük bir başarıydı.

1965’de fuar sona erdiğinde Walt Disney’in elinde, planladığı yeni Tomorrowland’i için çok cazip ve mükemmel bir şeyi vardı. Fakat 1966 yılının Aralık ayında hayatını kaybedince Temmuz 1967’de adı değiştirilerek oraya nakledilen (bu sırada animatronikler ve kontrol sistemleri zarar görmüştür) General Electric’in İlerleme Atlıkarıncası ve yeni Tomorrowland’i göremedi. İlerleme Atlıkarıncası 1970’lerin sonuna kadar burada kaldı, ta ki kapanıp Florida’daki Walt Disney World’e taşınana kadar.

İyi Güzel Muhteşem Yarın ‘da, Jimmy’nin teknoloji meraklısı babası bu Atlıkarınca’ya o kadar hayrandır ki Jimmy’nin anlatımı ile öyle “çikolata severim ben” gibi değildir. Daha çok “seni seviyorum ve evlenmek ve hayatımın kalanını seninle geçirmek istiyorum” tarzındadır. Yaşadığı çağın çok gerisinde, insan eliyle yapılmış ve dönemine göre fazlaca teknolojik sayılan bir nesneye bu denli bağlanan bir adamın kendi çocuğunu tasarlaması, atlıkarınca içinde şov olarak gösterilen o teknolojik çağın aslında onların geçmişi olması Cory Doctorow’un yeteneklerinden biri. Bugün hala tartışılan, artık sadece Amerikan tarzına ait olmayan rüya, gelecek, bir yandan da günümüz iktidar politikaları ile kitabın tanıtımındaki gibi ilerlemenin vardığı son, Doctorow tarzı ile anlatılmış.