Antik Yunanca’da “öğrenmek, öğrenilmesi gereken şey” anlamlarına gelen “Mathema” sözcüğünden türeme “Matematik”‘in üzerimizde yarattığı toplumsal etkinin yanına, ne Kardak terörü ne havada kıl kuyruk dalaşmaları ne de baklava gibi sözcüklerimizin isim hakkını aylaklık edip kaptırmamız erişebilir.
Sokaktan geçen her 10 kişiden 9’u arkasına bakmadan kaçar titrek sesle “Matematiiik…?” diye fısıldarsanız ya da en klasik cevap yapışıverir sorunuza;
– “Matematik?”
+ “Hiç kafam basmaz benim, ah ah ne çektik yıllarca! Bak şimdi bizim matematikçi bir gün…”.
Her ne kadar üç kuruşluk hesaplara kafamız ulusal boyutta çok çalışsa da, formüller gerer bizleri. Teoremler, dizinler, sinüs, kosinüs, sonu bitmez basamaklarda bir aşağı bir yukarı… Soru ezberleyerek koltuk sahibi olanlarla doludur memleketteki her taşın altı (-sözüm meclisten dışarı, matematiksel bir imgelem olarak parantez içinde!). Sahi bir de kümeler vardı, değil mi? Ne oldu onlara acaba son yıllarda?
Matematiği sevmek ya da matematikte başarılı olmak bizim gibi diğer toplumlarda da özel insanların yapabildiği bir meziyet gibi algılanmıştır hep. Tarihte bir yerlerde bir kopukluk olduğunu tahmin ediyorum, olasılık payı yüksek eminim. Bu tip kişilere genelde mahallenin delisi muamelesi yapılır, halbuki bir mahallenin delisi yoksa o mahallenin başına gelecek var!.. diye ekledi çekik gözlü erkek, genç kız başını öne eğdi masumane, biz düşüncelere daldık dalgaların yegane sonsuzluk hesabında, bla bla…
Milla Jovovich -herhangi- bir element değildir!
Elementlerinin kokusuyla, rengiyle, adlarıyla kimya, kaldıraçları, sarkaçları, doğanın yasaları toplamı fizik. İlmi bir yolda ilerleyenlerden çoğu tercih ederler kimyayı, fiziği matematiğe. Daha da sadeleştirme hevesiyle ileri boyuta taşıyanlar için biyolojidir varsa yoksa. Benimse hiçbir zaman anlamadığım, matematiği anlayıp, hadi anladı ama sevmeden kimyayı, fiziği ve özellikle biyolojiyi böylesine kucaklayanlardır.
Tümüyle sosyal dallara yönelmiş olanları da, hatta herhangi bir konuda “şu an bilinen şeyleri öğrenmek” ve “bilinmeyenleri araştırıp keşfetmek” yolunda olanları da katıyorum kucaklayanlara. Zira doğadaki herşeyin matematiksel bir karşılığı olmalıdır, vardır ancak bunların sembolize edilebilmesi için diğer dallardan yararlanılır.
Tarihçesine göz attığımızda, önceleri sayıların ve şekillerin ilmi olarak adlandırılırken diğer bilim dallarıyla iç içe geçen serüveninde gelişen matematik, artık birkaç paragrafa sığamayacak derinlikte ve yoğunlukta evrensel bir dile, bir sanat dalına, sonsuz bir oyuna ve yaşam biçimine dönüşmüştür.
Mathema sözcüğünün ilk kullanılması M.Ö. 500’lere denk düşer, sayıların babası Pisagor ve öğrencileri arasında. Yazılı hale ilk M.Ö. 350’lerde rastlanmıştır Platon sayesinde. Matematik, tabii ki daha öncesinde de kullanılıyordu farklı şekillerde adlandırılarak, nitekim nerede başladığı, ilk gelişmeler hakkında Heredot ve Aristo şöyle düşünüyordu:
Vanadyum(V), adını İskandinav mitolojisi’nden; deniz tanrısı Njord’un kızı Freya’nın diğer adı Vanadis’den alır. Gümüş rengindedir, balık, turp, zeytin ve ette bulunur. Atom numarası 23!
Heredot’a göre matematik, M.Ö. 3000-2000 yılları arasında, Mısır ve Mezopotamya’da, özellikle tarıma elverişli Nil nehri kıyılarının toprak sahipleri arasında bölüştürülmesi ve vergilendirilmesi hesaplamaları sırasında bulunmuştu.
Aristo’ya göre ise herşey bir oyunla başlamıştı. Yine aynı yıllarda Mısır’da matematik ihtiyaçtan değil, canı sıkılan rahiplerin satrançtan, briçten farklı bir oyun yaratma heves ederek aritmetiği ve geometriyi yaratmalarıyla bulunmuş ve geliştirilmişti. Ah insanlık, ne çektiysen dinden imandan çektin yani!
Bu dönemi, insanılığın daha ilk günlerinden beri kullanılan matematiğin (Bir bizon, iki bizon, … Böyle gidermiş bu!) kayıtlı ilk çağı olarak adlandırırsak, Yunan matematiğini gelişme, Rönesans’ı ilerleme dönemi olarak kabul edilebiliriz. 20. yüzyılı altın çağı, günümüzü ise tek kelimeyle matematik çağı olarak ilan edebiliriz.
Yazıyı buraya kadar okuyabilenler adına yeter deyip, aşağıda, çevrenizdekileri şaşkın bakışlar altında ne kadar zeki olduğunuza inandırabileceğiniz birkaç matematik oyununa yer veriyorum. Biraz inceleyip birkaç sefer tekrar ederseniz ne kadar kolay olduklarını fark edecek, matematiği daha da seveceksiniz? En azından çarpım tablosunu?
1. 9, 99, 999 ile çarpım
x9 = x(10-1)
Örnek: 9×23 = 23×(10-1) = 230-23 = 207.
x99 = (100-1)
Örnek: 99×23 = 23x(100-1) = 2300-23 = 2277.
x999 = (1000-1)
Örnek: 999×23 = 23x(1000-1) = 23000-23 = 22977.
2. 11 ile çarpım – İlk ve son basamak sabit kalmak üzere, her basamağı solundakine ekleyerek.
Örnek: 1234×11, En sağ basamak ve en sol basamakları sabit tutuyoruz: 1 _ _ _ 4. Sonra 4+3 = 7. Sayımız şimdi: 1 _ _ 7 4. Sonra 3+2 = 5. Sayımız şimdi: 1 _ 5 7 4. Sonra 2+1 = 3. Sayımız şimdi: 1 3 5 7 4 yani 13574.
3. 5, 25 ve 125 ile çarpım – Sırasıyla 10, 100 ve 1000 ile çarpıp sayıyı sırasıyla 2, 4 ve 8’e bölmek ki bunu bilmeyen yoktur tahminimce!
Örnekler:
13×5 = 13×10/2 = 130/2 = 75.
13×25 = 13×100/4 = 1300/4 = 325.
13×125 = 13×1000/8 = 13000/8 = 1625.
4. 2 basamaklı 5 ile biten sayıların katını alma – Sayı mutlaka 25 ile biter ve ilk basamaktaki sayı +1’i ile çarpılarak, ya da bunu!
Örnek:
75×75 için; 7×8 = 56. Sayımız 5625.
95×95 için; 9×10 = 90. Sayımız 9025.
5. 2 ve katları ile çarpım – Sayıyı katların 2’li çarpım sayısı kadar 2 ile çarparak
Örnek:
21×16 için; 16 = 2×2x2x2. Ve işlem; 21×2 = 42, 42×2 = 84, 84×2 = 168, 168×2 = 336.
13×32 için; 24 = 2x2x2x2x2. Ve işlem; 13×2 = 26, 26×2 = 52, 52×2 = 104, 104×2 = 208, 208×2 = 416.
* Platon, akademisinin kapısı üzerine yazdırmıştır, saygılar! ✪
