Sokak Siyaseti: İran’da Yoksul Halk Hareketleri

Sokak Siyaseti: İran’da Yoksul Halk Hareketleri
20 Kasım 2008 – Asef Bayat

SOKAK SİYASETİ: Kaderci Müslüman kitleler mi? Toplumsal dönüşümün failleri mi?

İran asıllı akademisyen Asef Bayat’ın İran Devrimi sürecinde yoksulların, işçilerin, işsizlerin, gecekonducuların ve işportacıların siyasal aktivizimlerini mercek altına aldığı Street Politics / Sokak Siyaseti adlı ilk kitabı Phoenix Yayınevi tarafından Türkçede yayınlandı. Kapitalist küreselleşmenin Güney ülkelerinde yarattığı toplumsal dışlama ve enformelleşmenin, başta Ortadoğu olmak üzere Küresel Güney’in yoksulları üzerinde yarattığı tahribat ve bu “yeryüzünün yeni lanetlilerinin” sistemle ve siyasetle kurdukları ilişkileri özgün kuramsal girdilerle çözümleyen Bayat’ın bu kitabı, İran Devrimi sürecinde İslamcı hükümetin Müslüman yoksullarla kurduğu ilişkileri deşifre etmesi bakımından Türkiye’de de güncel tartışmalara dönük ciddi katkılar sunacak gibi görünüyor.

Hollanda’da Ortadoğu İslam Araştırmaları Enstitüsü’nün koordinatörlüğünü de yapan Asef Bayat, Sokak Siyaseti’nde dikkatini, madun ya da alt-sınıflar olarak kodladığı “yeni yoksulların” İran Devrimi öncesinde, sırasında ve sonrasında gerçekleştirdiği ev, otel ve fabrika işgallerine, kitle gösterilerine, sivil itaatsizlik eylemlerine, hayatlarını sürdürebilmeye dönük gerçekleştirdikleri doğrudan eylemlere ve kazanımlarını korumak üzere girdikleri çatışmalara yöneltiyor. Sıradan insanların devletten özerk ve katılımcı bir siyasal hayatı tecrübe etmek istemeleri ekseninde kurdukları dernekleri, mahalle konseylerini (şuralarını), fabrika komitelerini, işsiz sendikalarını, işportacı birliklerini mercek altına alıyor. Bayat, yoksulların siyasallaşmasının kodlarını ararken, “gayri resmi sivil toplum, sıradan’ın sessiz tecavüzü, aktif/pasif ağlar, sokak siyaseti” gibi kavramlar ekseninde oldukça özgün bir kuramsal çerçeve oluşturmayı da başarıyor.

Bayat’ın kitabının en önemli özelliği ise bir toplumsal kategori olarak yoksulların siyasallaşmasına, bir tür “direniş romantizmi” tuzağına düşmeden ve sınıf mücadelesini dışlamadan bakabilmesi. Bayat, konu aldığı İran Devrimi’ne yönelik oryantalist tahrifatlara ve Müslüman yoksul kitlelerin siyasal davranışıyla ilgili aşağılayıcı ve ayrımcı ön yargılara karşı durmakta ve Ortadoğu’da toplumsal mücadelenin en önemli bileşenlerinden olan alt sınıflara yönelik önemli kuramsal açılımlar ortaya koyuyor. Sonuç olarak siyasetin dilinin İslamcı bir retorikle yeniden kurgulanmaya başladığı, Türkiye’de Sokak Siyaseti’nin söyleyecek pek çok sözü bulunuyor.