Vajinal Sanat Formu

Bir karşı duruş sanatı olarak The Dinner Party
— Metin: Merve Balcıoğlu—

1960 ve 1970 dönemi özellikle ABD’de yaşanan hareketli dönemlerde kendini ifade edecek ortamı bulmuştur. Müze ve galeriler kadın sanatçıların işlerine yer vermiyordu. Kadın sanatçılar, kendilerince protesto olanakları geliştiriyorlardı. Kadınların sanatlarına yer verilmemesinin, en büyük sebebi koleksiyoncuların erkek sanatçıların işlerini tercih etmesi olarak gösteriliyordu. Birçok sosyal ve politik sorunun tartışılmaya başladığı bu dönemde kadın sanatçılar da birtakım sorgulamalara girdiler. Yaratıcılık sürecinin cinsiyet ile bir ilgisi olup olmaması durumu, tartışmanın büyük bölümünü oluşturuyordu.

Neden hiç büyük sanatçı ismi yok, tartışması günden güne büyümeye başladı. Sanatın büyük isimlerinin erkek olması, ölçütlerini kim belirlemişti. 1970 yıllarında kadın sanat emekçileri Whitney müzesi’nin yıllık sergisine kadın sanatçılarının alınmaması üzerine eylem başlatır. Tüm bu tepkiler sonucunda olumlu değişimler oluyor. Feminist sanat eğitimleri üniversitelerde ders olarak görülmeye başlıyor.

İlk kuşak feministleri beden formları üzerine çalışırken, ikinci kuşak feminist sanatçılar ise kadınlık ve kadınlığın kültürel kodları üzerinde çalışmaya başlamıştır.

KADIN TARİHİ İÇİN BİR ANIT; AKŞAM YEMEĞİ PARTİSİ

Feminizm 19. Yüzyılda, kadın ve erkeklerin eşit bir alan paylaşması gerektiği, düşüncesi üzerine oluşmuştur. 1960’lı yıllarda feminist hareket güçlü bir form kazanmış oldu. Sanat alanında ciddi çalışmalar ve düşünceler ortaya çıktı Judy Chicago’nun Akşam Yemeği Partisi yerleştirmesi çok özel bir yere sahiptir.

Installation bir yerleştirme sanatıdır. 1970 yıllarında ortaya çıkan bu akım, kriz dönemlerinde ortaya çıkar. Sanatçılar bu dönemde geleneksel malzeme kullanımının dışına çıkarlar. Galeri ve müze içerisinde sergilenmesi şart olmayan yerleştirmeler, sanatçılar için oldukça özgür bir ortam yaratmıştır. Bazı yerleştirmeler sadece bulunduğu alana özel şekilde tasarlanabilir. Kamusal alana uygun bir form içerisinde yerleştirme gerçekleşebilir.

Yerleştirme sanatında her türlü malzeme kullanmak mümkündür. Video, ses ve performans sanatın içine dâhil edilebilir. Installation çeşitleri vardır. Video Installation, Site specific Installation ve siyasal içerikli Istallation içerik olarak mümkündür.

The Dinner Party, Üçgen formundaki masanın üzerinde tarih ve mitolojideki kadınlara gönderme yapan, 33 adet temsili yer hazırlanmıştır. Bu oturma yerlerinde, kadının sembolünü veya ismini gösteren işlenmiş bir masa örtüsü, tabak, peçete yerleştirilmiştir. Çiçek veya kelebek görünümlü tabaklar vulva formunda tasarlanmıştır. Üçgen şeklindeki masada hem biçimsel olarak vajinaya, hem de Hıristiyanlıktaki teslis inancına gönderme bulunmaktadır. The Dinner Party’de kullanılan işlemeli örtüler ve dantellerle, aslında kadınla özdeşleştirilen el sanatları, erkek egemenliğinde üretilen güzel sanatlara karşılık övücü bir tutumla sergilenmiştir. Çalışmanın tabanında bulunan porselenler de yine tarih içerisindeki 999 kadının sembolik imzasını taşır. Üçgenin ilk kanadı prehistorik çağlardan Roma dönemine, ikinci kanadı ise Hıristiyanlıktan Reform dönemine kadar olan kısmı simgeler. Üçüncü kanadı ise Devrim Çağı’nı temsil eder.

✪

Judy Chicago da bir yerleştirme olarak Akşam Yemeği Partisi işini yapar. Yapıt bir üçgen form şeklinde tasarlanmıştır. Üçgen form genellikle sanat tarihi açısından kadın vajinasını temsil eder. Akşam Yemeği Partisi işi birçok sanatçı tarafından gerçekleştirilir. Chicago’nun öncülüğünde 1974 yılında başlayan ve dört yüzün üzerinde sanatçının gönüllü işbirliğiyle çalıştığı bir yerleştirme işidir. Tek bir malzeme ve teknik yerine çoğul bir malzeme ve teknik kullanımıyla inşa edilen bu yapıtta boyanmış porselen, dikiş, nakış ve dokuma gibi ne kadar evişi olarak adlandırılan farklı teknikler kullanılmıştır. Kadınlıkla özdeşleştirilen, küçümsenen, ‘değerli’ ‘yüksek’ ya da ‘liberal’ sanatlar olarak kabul edilen resim, heykel ve mimarinin oluşturduğu eril zihniyetin egemenliğindeki sanat alanının karşıtı olarak tanımlanan sanatsal ifade biçimi ve formu varsa hepsini sahiplenmeye çalışır. Bu tavrı ile de yeterince cesur ve yenilikçidir. Böylelikle kahramanlık mertebesini erkeklere ayıran Batı tarihine kadın cephesinden verilen bütünlüklü ve incelikli bir cevap, işbirliğiyle inşa edilen devrimsel bir anıt ortaya çıkar. Bu makale de, tarihi kadın cephesinden yeniden değerlendirmeyi amaçlayan Akşam Yemeği Partisi adlı bu yerleştirmeyi yorumlamaya, anlamaya yönelik bir çalışmadır.