İsveç polisinin kamulaştırıldığı yılda, İsveç’teki ilk Vietnam Savaşı karşıtı gösterisinden bir hafta sonra Maj Sjöwall ve Per Wahlöö’nun Roseanna adlı polisiye hikayesi yayınlandı. Bu kitap İsveç polisiye edebiyatında ihtilal yaptı. Jan Guillou’nun Hamilton kitapları, Henning Mankell’in Wallander serisi ve Stieg Larsson’un Milenyum Üçlemesi o hikaye olmasaydı muhtemelen asla yazılamazdı.Roseanna dikkatlice hazırlanmış bir planın sadece başlangıcıydı. Çift, Suçun Hikayesi adlı ortak performans değerlendirme ölçeği kapsamında on yılda tam on roman çıkarmaya karar vermişti. Kitaplar çağdaş İsveç’i yansıtmak ve analiz etmek için polisiye öykü formatını kullanacaktı. Bundan daha fazlası: Per Wahlöö’nun deyimiyle, ‘ideolojik olarak yoksullaşmış bir toplumun karnını deşeceklerdi.’ Per Wahlöö, çoğunlukla politik gerilim romanları yayınlamıştı, ancak haftalık basın için çalışan Maj Sjöwall kurguda yeniydi. Her ikisi de siyaseten angajeydi ve iktidardaki Sosyal Demokratların solundaydı. Sjöwall ve Wahlöö yeni bir şey denemek istediler. Cesur ve beklenmedik bir şey. Gelenekleri boşverip, İşçi hareketini bile boşverip geniş bir halk kitlesi için yazacaklar ve bunu o kadar kolay ve heyecan verici hale getireceklerdi ki, yazarların sosyal eleştirilerinin acılığı herhangi bir direnişle karşılaşmadan benimsenecekti.
Kitaplar kitapları doğurur.
Sjöwall ve Wahlöö, Amerikalı suç yazarı Ed McBain’in kurgusal Isola kasabasındaki 87. Polis Karakolu hakkındaki romanlarında model aldılar. McBain, Steve Carella, Meyer Meyer, Bert Kling ve onların sürekli artan acımasızlığın suçuyla karşı karşıya kalan zahmetli günlük işlerini tasvir eder. Bu kitaplar. çiftin çabalarının bireysel bir dedektif kahramanının içgörü parıltılarından çok daha önemli olduğu polis prosedürüne, dedektiflik hikayelerine güzel örnekler oldu. Maj Sjöwall ve Per Wahlöö, McBain’den bir şeyler öğrenmeye ve hatta bazı kitaplarını İsveççeye çevirmeye karar verdiler.Roseanna, Stockholm’deki Cinayet Bürosu’ndaki İsveç polis ekibini tanıtıyor. Bunlar Dedektif Müfettiş Martin Beck (daha sonra üst müfettiş ve Merkez Soruşturma Bürosu Ulusal Cinayet Bürosu başkanı) ve yardımcıları Lennart Kollberg ve Fredrik Melander. Oyuncu kadrosu kademeli olarak artırılır: Gunvald Larsson, Einar Minn, Ake Stenstrom (dördüncü kitapta çıkar ve ardından Benny Skacke) ve Stenstrom’un eski kız arkadaşı Asa Torell.
1965 ve 1975 yılları arasında yayınlanan ve polis prosedürünün görünüşte muhafazakar biçimiyle tüm İsveç toplumunun haritasını çıkarmaya çalışan bir dizi roman. Bunlar sıkıcı olmaya cesaret eden suç romanlarıydı. Martin Beck sürekli soğuk algınlığından muzdaripti, yalnız değil bir takımla çalışıyordu ve zamanının çoğunu kağıt yığınlarını tarayarak geçiriyordu. İşini delege edip duruyordu. Sabırlı gerçekçi ve sosyolojik olarak zeki olan Martin Beck kitapları suçu bireysel patolojiden değil, İsveç’in sıkıca dikilmiş sosyal dokusundaki yırtıklardan kaynaklanmış halde sundu. Sjöwall ve Wahlöö’nün Beck serisi böylece çağdaş edebiyatın en baskın popüler biçimlerinden biri olan İskandinav suç romanının (Nordic Noir) temellerini attı.
Martin Beck kitapları, kitlesel eğlence havası gizlenmiş olsa da yakından bakıldığında düşüncelere dalmış metinlerdi. Romanlarda politik eleştiri sevimli karakterlerden geliyordu. Sade betimleme pasajları gerilimi artırıyordu. Gerçekçi ve heyecan verici, politik ve popüler bir aradaydı.
Toplumda sınıf ayrımcılığı başlı başına bir suç değil miydi zaten? Ve bu şekilde tasvir edilmeleri gerekmez mi zaten?
Çeşitli suçları çözmek için savaşan ve çoğu zaman başarılı olamayan bu ekip son tahlilde her zaman kaybeder. Toplumun kendisi sürekli yeni ve daha ciddi, daha cesur ve daha iyi organize suç türleri üretir. Sjowall – Wahloo kitaplarında iyimserlere yer yok.
Teşhis vardı, eylem yazmaktı: Yazarların 1960 ‘ların ortalarında teşhis ettikleri şey, artık sınıf eşitliği değil, sınıf ayrımı olan, insanların birlik masalları ve rasyonalizasyonlar tarafından ezildiği, orijinal yerleşim merkezlerinin kentsel dönüşüme uğradığı ve nüfusun sözde yurt kasabalarına itildiği bir refah devleti dejenerasyonuydu.
Seri ilerledikçe devletin ve kolluk kuvvetin otoriter sesi daha da belirginleşir. Her şeyi başlatan Martin Beck serisinde Marx kelimenin tam anlamıyla son sözü söyler. Dizinin son cildinin sonunda Batı dünyasında kaynayan şiddete ağıt yakarken Scrabble benzeri bir kelime oyunu oynarlar. Beck’in güvendiği meslektaşı Kollberg, oyunun sonu ama toplum için umut anlamına gelen bir harfi yerleştirir:
Hepsi kağıtlarını çevirdi. Kollberg hazır olduğunda, Martin Beck’e baktı ve dedi ki, ‘Senin sorunun Martin, sadece yanlış işte olman. Yanlış zamanda. Dünyanın yanlış yerinde. Yanlış sistemde.
‘Hepsi bu mu? ’
‘Aşağı yukarı ,’ dedi Kollberg. ‘Başlama sırası bende mi? O zaman X. X diyorum, Marx’taki gibi X.’
Teröristler‘in bu son sahnesi 10 Ocak 1975 tarihli. Dört ay sonra komünist birlikler Saygon’a yürüdü ve ABD Vietnam’ı terk etti. Kamboçya’da Kızıl Kmerler iktidarı ele geçirdi ve o zaman için hayal edilemez bir terör dönemi başladı. 1968 ‘de çift, The Laughing Policeman (Gülen Polis) ile Edgar Allan Poe Ödülü’nü kazandı. Sjöwall ve Wahlö on kitaplık seriyi yaklaşık 3.000 sayfalık uzun bir roman olarak gördüler. On yıl, on kitap, her kitap 30 bölüm, toplamda 300 bölüm. Onlar göre her bir kitap bu tek kitabın bir bölümüydü, polisiye okuyucu kitlesini cezbetmek için dördüncü veya beşinci kitaba kadar apolitik görünmeye çalıştılar. Şunu söylemeden geçmediler ama: Gerçek şu ki, sözde refah devleti hasta, fakir ve yalnız insanlarla doludur, en iyi ihtimalle köpek mamasıyla beslenirler, sıçan deliği dairelerinde çürüyene ve ölene kadar bakımsız bırakılırlar. ✪
