Çekoslovakya zamanında, hatta kesin bir tarih vermek gerekirse, 1950-90 yılları arasında, Hollywood filmlerine ev yapımı afişler yapılıyordu.
Ülkede, 1950’lerde süren totaliter rejimin etkisi 60’larda hafifler gibi olduysa da, 1968 Prag Baharı sonrasında, Kızıl Ordu’nun ağustos ayında ülkeye yerleşmesiyle, halk üzerindeki baskı arttı. 1980’lerde Gorbaçov’un Perestroyka rejimiyle azalan baskı ortamı, Berlin Duvarı’nın çöküşü ve Çekoslavakya’daki totaliter yönetimin çökmesiyle sona erdi.
Devlet memurluğu ve sinema
Tüm bu klişe tarihin sinemalara etkisi ise, yayınlanacak yabancı, Çek ya da Slovak filmlerin kararının verilmesinin bazı devlet görevlilerine ait olmasıydı. 1960’ların özgürlük ruhunun da etkisiyle, İtalyan ve Fransız yeni dalga/new wave filmler ülkede gösterilebilir oldu. Bu dalgadan etkilenen Çek yönetmenler de oldu (Milos Forman, Jiri Menzel gibi).
1970’lerde ise, 1968 sonrası Kızıl Ordu varlığının etkisiyle yabancı filmler neredeyse görünmez oldu ve ağırlıklı olarak yerel sinemaya odaklanıldığı görüldü. Her şeye rağmen Çekoslovak sinema izleyicisinin önde gelen Avrupalı yönetmenleri (Bergman, Fellini), ABD’de gişe yapan filmleri (Jaws, Saturday Night Fever, Alien) ya da komünist yönetimin pek beğendiği Amerikan filmleri olan bazı komplo teorisi yapımları (All the President’s Men/Başkanın bütün adamları) izleyebildikleri gözlendi.
Yerel tasarım afişler
Filmler ithal edilirken, yüksek maliyetleri nedeniyle afişler getirilemiyordu. Filmin izleyiciye tanıtılmasında afişlerin önemi büyük olduğundan, Çekoslovakya’da sinema posterlerini hazırlama işi ülkenin ressamlarına/tasarımcılarına düştü.
Ülkede sinema poster tasarımı öncesine dayanıyor olsa da, komünist iktidarla birlikte bağımsız tasarımcılara yaşama şansı verilmedi ve devlet kontrolünde Propagacni tvorba/Promotional Design/Tanıtım tasarımı ofisi kuruldu.
Karlovy Vary Uluslararası Film Festivali’nde diğer ülkelerdeki sinema posterlerinin görülmesi ve özellikle Polonya posterlerindeki değişik yaklaşımın etkisiyle Çekler’de de komunist propaganda çizgisinin dışında tasarımlar başladı. Dönemin önemli film afişi tasarımcıları arasında Jiri Balcar (La Strada), Bedrich Dlouhy (8 ½), Milan Grygar (Blow-Up), Karel Vaca (La Dolce Vita), Zdenek Ziegler (Psycho), Karel Teissig (Les Grandes Familles), Josef Vyletal (Il Vangelo secondo Matteo), Olga Vyletalova-Polackova (Une Femme Douce) ve Karel Machalek (Oidipo Re) bulunuyordu.
Ancak 1968 sonrasında Kremlin merkezli hükümetle tüm kazanımlar kaybedildi. 60’lar ve 70’lerde her şeye rağmen, önemli tasarımcılar çıktı ve film afişlerine imza attı: Karel Teissig, Zdenek Ziegler, Karel Vaca, Milan Grygar, Josef Vyletal, Karel Machalek ya da gerçeküstücü olarak nitelenebilecek Zdenek Vlach ve Kaja Saudek.
http://www.czechfilmposters.com ✪
